انواع هوش‌های چندگانه و سبک‌های یادگیری

سبک های یادگیری و استفاده از آن‌ها

یادگیری و آموزش یکی از مورد بحث‌ترین مطالب علمی در دنیا است.
روانشناسان و دبیران زیادی نظریه‌هایی در مورد یادگیری و سبک های مختلف آن برطرف کرده‌اند.
اما در این بین نظریه VARK مهمترین و معروفترین مدل برای سبک های یادگیری به شمار می‌رود.
این مدل یادگیری را به ۴ دسته تقسیم می‌کند که عبارتند از:

1. یادگیری دیداری (V)

2. یادگیری شنیداری (A) 

3. یادگیری با خواندن/نوشتن (R)

4. یادگیری حرکتی (K)

۱-  یادگیری دیداری

اولین دسته از سبک های یادگیری را افرادی تشکیل می‌دهند که از طریق تصاویر مطالب را بهتر فرا‌ می‌گیرند. این دسته از افراد علاقه بیشتری به نمودارها، جداول، و عکس‌ها دارند. افرادی که دارای یادگیری دیداری هستند معمولا از راه نگاه کردن مطالب را بهتر یاد می‌گیرند. تماشای ویدیو های مربوط به دروس در یوتیوب و سایت‌هایی از این دست معمولا برای این افراد خوشایند تر از مطالعه متن کتاب است. اما چگونه بفهمیم که از راه دیداری بهتر مطالب یاد می‌گیریم؟

به این سوالات توجه کرده و پاسخ آنها را با بله و خیر بدهید:

1. آیا برای به خاطر سپردن مطالب باید حتما نمونه ای از آنها را به صورت تصویری ببینید؟

2. آیا به زبان بدن فردی که در حال تدریس است توجه ویژه ای دارید؟

3. به هنر و زیبایی علاقه دارید و بطور کلی حس زیبایی شناختی شما قوی است؟

4. آیا تصویرسازی مطالب درون ذهن شما، به شما کمک می‌کند تا آنها را بهتر به خاطر بسپارید؟

اگر پاسخ حداقل سه مورد از این چهار سوال برای شما مثبت است، پس احتمالا شما هم از راه دیداری یادگیری بهتری خواهید داشت. 

برای اینکه بتوانید از این ویژگی مغز خود به خوبی استفاده کنید، چند راهکار را به شما پیشنهاد می‌کنیم. اول اینکه حتما سعی کنید از ابزارهایی مثل نقشه کشی ذهنی بهره ببرید. نقشه های ذهنی به دلیل شکل تصویری خود برای شما جذاب خواهند بود. علاوه بر آن به کمک نقشه کشی ذهنی شما می‌توانید حجم زیادی از مطالب را در یک نمودار کوچک خلاصه کنید. دسته بندی مطالب برای مرور دوباره آنها به ما کمک خواهد کرد. حال اگر آماده اید به سراغ دومین مورد از سبک های یادگیری برویم.

۲- یادگیری شنیداری

دومین دسته از افراد، کسانی هستند که از طریق گوش مطالب را بهتر یاد می‌گیرند. پس می‌توان گفت سبک یادگیری آنها یادگیری شنیداری است. همه ما هم قطعا این افراد را در اطراف خود دیده‌ایم ( و شاید اصلا خودمان یکی از آن‌ها باشیم). این دسته از افراد معمولا بیشتر مطالب را در سر کلاس و در هنگام تدریس معلم یاد می‌گیرند. همچنین آن‌ها زمانی که در یک کنفرانس هم شرکت می‌کنند، بیشتر مطلب آن‌را به خاطر می‌سپارند.

اما نشانه های یادگیری شنیداری چیست؟

1. آیا ترجیح می‌دهید به جای مطالعه کتاب، خود یا دوستانتان بخش‌هایی از آن را به صورت کنفرانس در کلاس ارائه دهند؟

2. آیا مطالعه با صدای بلند به شما کمک می‌کند که مطالب را بهتر یاد بگیرید؟

3. آیا صدای ضبط شده معلم در حین درس دادن سر کلاس تاثیر بیشتری نسبت به یادداشت های خودتان در یادگیری شما دارد؟

4. آیا سعی می‌کنید برای یادگیری بهتر مطالب، آن‌ها به شعر و آهنگ تبدیل کنید؟

روش بهبود یادگیری شنوایی

برای مثال من در زمان تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، معمولا جلسات کلاس را ضبط می‌کردم. در حالی که بیشتر همکلاسی‌ها در حال یادداشت برداری بودند، من به دقت به تدریس استاد گوش می‌کردم. اما در عوض بعدا با گوش کردن دوباره به صدای ضبط شده، تمام مطالب لازم را یادداشت می‌کردم. این کار به من کم کرد تا به خوبی از پس امتحانات بر بیایم و نتیجه دلخواه خود را بگیرم. 

یکی از روش های دیگری که می‌تواند به افرادی که یادگیری شنوایی دارند کمک کند، گوش کردن به پادکست‌ها است. پادکست‌های آموزشی به شما کمک خواهند کرد تا مطالب را به خوبی و بدون هیچ زحمتی به خاطر بسپارید. البته اگر از سبک یادگیری شما شنیداری است!

۳- یادگیری با خواندن/نوشتن

دسته سوم آنهایی هستند که معمولا در بین سایر دانش‌آموزان/ دانشجویان به “خرخون” معروفند. این دسته از افراد معمولا مطالب را به کمک خواندن و نوشتن یاد می‌گیرند. به همین دلیل هم معمولا بیشتر وقت خود را صرف مطالعه کتاب های درسی و یادداشت برداری از آنها می‌کنند. تشخیص اینکه شما هم جزو این دسته هستید یا نه شاید کار سختی نباشد. اما اگر می‌خواهید مطمئن شوید این سوالات را پاسخ دهید:

1. آیا از کتاب خواندن به عنوان یک روش و سبک یادگیری لذت می‌برید؟

2. آیا در هنگام مطالعه کتابتان را حسابی خط خطی کرده و خلاصه نویسی می‌کنید؟

3. آیا از لیست درست کردن، خواندن مطالب حفظی و تشریحی و کنفرانس دادن لذت می‌برید؟

4. آیا از جزوه دادن دبیران و اساتید استقبال می‌کنید؟

روش بهبود یادگیری با خواندن/نوشتن

خب باز هم اگر به ۳ سوال پاسخ مثبت دادید، یادگیری شما خواندنی نوشتنی است. اما این روش هم مانند سایر سبک های یادگیری نکاتی دارد که رعایت کردن آنها به شما کمک خواهد کرد. اول اینکه از آنجایی که خلاصه نویسی در این سبک بسیار مهم است، بهتر است به خوبی با روشهای خلاصه نویسی آشنا باشید. اینگونه مطالبی که خلاصه می‌کنید بهتر به کاران خواهند آمد. نکته بعدی اینکه سعی کنید حتما مطالب را دسته بندی کرده و کم کم مطالعه کنید. همه این موارد می‌توانند بازده شما را از مطالعه افزایش دهند. 

۴- یادگیری جنبشی/حرکتی

دسته آخر از این دسته بندی سبک های یادگیری را کسانی تشکیل می‌دهند که یادگیری آنها از طریق حرکت، لامسه و به‌طور کلی درگیر شدن در روند آموزش یاد می‌گیرند. مثال بارز این نوع از یادگیری کسانی هستند که معمولا برای به خوبی یاد گرفتن مبحثی، ترجیح می‌دهند آزمایشی هرچند کوچک در مورد آن اجرا کنند. به عبارت دیگر این افراد از طریق تجربیات خود یاد می‌گیرند.

اما از کجا بفهمیم یادگیری ما هم از این سبک پیروی می‌کند:

1. آیا ترجیح می‌دهید برای یاد گرفتن مطالب به طور کامل با آنها عجین شوید و حتی اگر آزمایشی وجود دارد حتما آنرا انجام دهید؟
2. آیا ثابت نشستن و به طور کلی نشستن برای شما کاری خسته کننده است؟
3. آیا در مهارت‌های کاربردی مثل ورزش، آشپزی یا نقاشی خوب هستید؟
4. آیا برای یادگیری یک مطلب حتما باید آن را تمرین کنید؟

اگرچه آموزش به این دسته از افراد سختتر است، اما این افراد معمولا از راه‌های گوناگون به پاسخی برای سوال‌های خود می‌رسند. علاوه بر آن این افراد بیشتر از آن که متکی به کتاب و معلم باشند، به خودشان تکیه می‌کنند. 

انواع هوش

هوش منطقی – ریاضی

نقاط قوت

تحلیل مسائل و عملیات ریاضی. کسانی که هوش منطقی- ریاضی بالایی دارند، قابلیت زیادی در تحلیل مسائل و بهبود سیستم های غیر منطقی دارند. این افراد به دنبال کشف الگوهای بنیادین و حقیقی در موضوعات مختلف هستند. افراد دارای هوش منطقی- ریاضی به اعداد، روابط و الگوها علاقه‌مندند.

ویژگی‌های هوش منطقی- ریاضی

• مهارت زیاد در حل مسئله و بازی با اعداد

• لذت بردن از تفکر دربارهٔ ایده‌های انتزاعی

• علاقه‌مندی به انجام آزمایش‌های علمی

• مهارت در انجام محاسبات پیچیده

انتخاب‌های شغلی

• دانشمند

• ریاضیدان

• برنامه‌نویس رایانه

• مهندس

• حسابدار

هوش تصویری- فضایی

نقاط قوت

قدرت تشخیص تصویری و فضایی کسانی که هوش تصویری-فضایی بالایی دارند در تجسّم چیزها قوی هستند. این افراد معمولاً جهت‌یابی خوبی دارند و با نقشه‌ها، نمودارها، عکس‌ها و تصاویر ویدئویی مشکلی ندارند. در مجسمه‌سازی موفق هستند.

ویژگی‌های هوش تصویری-فضایی

• لذت بردن از خواندن و نوشتن

• مهارت در درست کردن پازل

• مهارت در تفسیر عکس، گراف و نمودار

• لذت بردن از رسم، نقاشی و هنرهای تجسمی

• تشخیص راحت الگوها

انتخاب‌های شغلی

• معمار

• هنرمند

• مهندس

• مجسمه‌ساز

• شاعر

• عکاس

هوش کلامی – زبانی

نقاط قوت

کلمات، زبان و نویسندگی. کسانی که هوش کلامی- زبانی بالایی دارند به خوبی می‌توانند از کلمات، به هنگام نوشتن و حرف زدن، استفاده کنند. این افراد غالباً در نوشتن داستان، به خاطر سپردن اطلاعات و خواندن مهارت دارند.

ویژگی‌های هوش کلامی- زبانی

• مهارت در به یادآوردن اطلاعات نوشته یا گفته شده

• لذت بردن از خواندن و نوشتن

• مهارت در مباحثه یا صحبت‌های متقاعد کننده

• توانائی در توضیح دادن مسائل

• استفاده از شوخ‌طبعی به هنگام بیان داستان‌ها

انتخاب‌های شغلی

• نویسنده/ روزنامه‌نگار

• وکیل

• معلم

• شاعر

• سیاستمدار

• مترجم

هوش جسمی- حرکتی

نقاط قوت

تحرک فیزیکی، کنترل حرکات. کسانی که هوش اندامی- جنبشی بالایی دارند در حرکت‌های بدنی، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قوی هستند. این افراد در هماهنگ سازی چشم و دست مهارت دارند و افراد چالاک و تردستی هستند.

ویژگی‌های هوش اندامی- جنبشی

• مهارت در ورزش و رقص

• لذت بردن از ساختن چیزها با دست

• هماهنگی فیزیکی عالی

• به خاطر سپردن چیزها از طریق انجام دادن آن‌ها، به جای گوش کردن یا دیدن

انتخاب‌های شغلی

• رقصنده

• هنرپیشه

• ورزشکار حرفه ای

• پیمانکار

• جراح

هوش موسیقایی

نقاط قوت

ریتم و موسیقی. کسانی که هوش موسیقایی بالایی دارند در فکر کردن به الگوها، ریتم‌ها و صداها قوی هستند. این افراد از موسیقی لذت می‌برند و معمولاً در نواختن سازهای موسیقی و آهنگسازی مهارت دارند.

ویژگی‌های هوش موسیقایی

• لذت بردن از آوازخوانی و نواختن سازهای موسیقی

• تشخیص آسان الگوها و نت‌های موسیقی

• توانایی به خاطر سپردن آهنگ‌ها و ملودی‌ها

• درک عمیق از ساختار، ریتم و نت‌های موسیقی

به صداها بسیار حساس هستند از این رو صداها بر روی سیستم عصبی و روانی آن‌ها نقش بسیار تعیین‌کننده ای دارند.

انتخاب‌های شغلی

• موسیقیدان

• آهنگساز

• رهبر ارکستر

• خواننده

• معلم موسیقی

هوش درون فردی

نقاط قوت

درون نگری و خودآزمایی. کسانی که هوش درون فردی بالایی دارند، آگاهی خوبی از وضعیت هیجانی، احساسات و انگیزه‌های خود دارند. این افراد از خودآزمایی، تخیل روزانه، کندوکاو کردن روابط خود با دیگران و برآورد توانائی‌های فردی خود لذت می‌برند.

ویژگی‌های هوش درون فردی

• مهارت در تحلیل نقاط قوت و ضعف خود

• لذت بردن از تجزیه و تحلیل نظریه‌ها و ایده‌ها

• خودآگاهی زیاد

• داشتن درک روشن از ریشه انگیزه‌ها و احساسات خود

انتخاب‌های شغلی

• فیلسوف و مخترع

• نویسنده

• نظریه‌پرداز

• دانشمند

• ایده پرداز

• مربی

• روانشناس

• کارشناس الهیات

• موعظه گر ادیان

• روحانی

هوش برون فردی

نقاط قوت

ارتباط برقرار کردن و درک دیگران. کسانی که هوش میان فردی بالایی دارند در تعامل با دیگران و درک آن‌ها قوی هستند. این افراد در سنجش هیجانات، انگیزه‌ها، تمایلات و منظور کسانی که دور و برشان هستند مهارت دارند. می توان هوش اجتماعی را در افراد تیپ هاشخصیتی اجتماعی هالند نیز قرار داد.

ویژگی‌های هوش میان فردی

• مهارت در برقراری ارتباط کلامی

• مهارت در ارتباط غیرکلامی

• نگاه کردن به افراد از زوایای مختلف

• ایجاد روابط مثبت با دیگران

• مهارت در فرونشاندن اختلاف‌ها در داخل گروه‌ها

انتخاب‌های شغلی

• رهبر

• مدیر گروه

• رییس مجلس

• مشاور

• فروشنده

• سیاستمدار

هوش طبیعت‌گرا

نقاط قوت

یافتن الگوها و روابطی که با طبیعت وجود دارد. هوش طبیعت‌گرا آخرین نوع هوشی است که گاردنر درنظریه خود به هفت نوع قبلی افزوده و با مقاومت و مخالفت بیشتری نسبت به بقیه روبرو گردیده‌است. به گفته گاردنر، کسانی که دارای هوش طبیعت‌گرای بالایی هستند، سازگاری بیشتری با طبیعت دارند و معمولاً به پرورش، کشف محیط و یادگیری دربارهٔ موجودات علاقه‌مندند. این افراد به سرعت از جزئی‌ترین تغییرات در محیط‌شان آگاه می‌شوند.

ویژگی‌های هوش طبیعت‌گرا

• علاقه‌مند به موضوعاتی از قبیل گیاه‌شناسی، زیست‌شناسی و جانورشناس

• مهارت در رده‌بندی و فهرست بندی اطلاعات

• لذت بردن از باغبانی، کشف طبیعت، پیاده‌روی و چادر زدن در طبیعت

• بی‌علاقگی به یادگیری موضوعات بی‌ارتباط با طبیعت

انتخاب‌های شغلی

• زیست‌شناس

• حفاظت از محیط زیست

• باغبان

• مزرعه‌دار